System emerytalny w Norwegii składa się z trzech filarów.
Pierwszy, publiczny, zapewnia emeryturę państwową (Alderspensjon) – to emerytura z Folketrygden (norweskiego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych). Wypłatą i obliczaniem emerytur zajmuje się NAV, czyli norweski Urząd Pracy i Polityki Socjalnej.
Drugi filar to obowiązkowe PPE, czyli pracownicze programy emerytalne (Obligatorisk Tjenestepensjon).
Trzeci oparty jest na dobrowolnych PPE (Avtalefestet Pensjon).
Warunki uzyskania emerytury w Norwegii
Aby otrzymać pełną emeryturę z norweskiego systemu ubezpieczeń społecznych trzeba mieć ukończone 67 lat i mieszkać w tym kraju ponad 40 lat po ukończeniu 16 roku życia.
Standardowy wiek emerytalny w Norwegii to 67 lat, ale przekroczenie tego wieku nie oznacza, że nie wolno nam już pracować. Aktywność zawodowa nie ma wpływu na prawo do pobierania świadczeń emerytalnych. Po 67 roku życia można jednocześnie pracować i pobierać emeryturę. Co więcej, wydłużając okres pracy, wydłuża się również okres opłacania składek emerytalnych, co z kolei przekłada się na wzrost świadczeń.
Obliczanie wysokości i momentu przyznania tego świadczenia jest procesem złożonym i uzależnionym od wielu czynników. Oto najważniejsze z nich:
- okres składkowy oraz liczba lat członkostwa w Folketrygden w Norwegii
- okresy składkowe w innych krajach
- wysokość dochodu będącego podstawą do emerytury (pensjonsgivende inntekt)
- stan cywilny i sytuacja rodzinna,
- uczestniczenie w dodatkowych programach emerytalnych (II i III filar),
- wiek (rok urodzenia)
- stawka G.
UWAGA: Okresy składkowe w innych krajach EOG (Europejskiego Obszaru Gospodarczego) brane są pod uwagę na dwa sposoby:
- W przypadku gdy dana osoba chce na emeryturze nadal mieszkać w Norwegii, to 3-letni okres zamieszkania w Norwegii jest warunkiem niezbędnym do tego, aby otrzymać odpowiednik norweskiej emerytury. Taka osoba może się jednak ubiegać o połączenie okresów składkowych uzyskanych w innych krajach EOG i w ten sposób uzyskać te wymagane 3 lata norweskie.
- Jeżeli ktoś chce wrócić do Polski to okres polski i norweski będą się sumować. Cały wypracowany kapitał emerytalny – czy emerytalne okresy składkowe – można zabrać z Norwegii do Polski.
UWAGA: Stawka G jest kwotą podstawową, w oparciu o którą obliczane są między innymi stawki emerytalne oraz renty w Norwegii. Ma ona również szczególne znaczenie przy określaniu wysokości niektórych zasiłków wypłacanych przez NAV oraz minimalnego dochodu, jaki należy osiągnąć, by zyskać prawo do niektórych świadczeń. Wysokość stawki G jest regulowana co roku. Od 1 maja 2017 roku wysokość stawki G wynosi 93 634 koron.
Sposoby wyliczanie emerytury w Norwegii
Osoby urodzone przed 1953 rokiem i w 1953 roku otrzymują emeryturę zgodnie ze starymi zasadami: przy obliczeniu pełnej wysokości świadczeń, NAV będzie kierował się średnią z 20 lat, podczas których dana osoba zarabiała najlepiej.
Osoby urodzone w latach 1954-1962 otrzymują emeryturę na podstawie kombinacji starych i nowych reguł.
Osoby urodzone w 1963 roku i po 1963 roku otrzymują emeryturę wyliczaną tylko według nowych zasad. W tym wypadku NAV wylicza wysokość emerytury w oparciu o wysokość składek opłacanych aż do 75 roku życia.
Ile wynosi minimalna emerytura w Norwegii
Emerytura minimalna w Norwegii (Minstepensjon/minste pensjonsnivå) przysługuje obywatelom, którzy w ramach państwowego systemu emerytalnego oraz pracowniczego programu emerytalnego nie byli w stanie wypracować sobie emerytury na minimalnym poziomie. Podstawą do otrzymania tego świadczenia jest sam fakt legalnego zamieszkiwania w Norwegii. Oznacza to, że jeśli ktoś będzie mieszkał w tym kraju przez 40 lat, będąc zameldowanym, ale w ogóle nie pracując, to już ma prawo do uzyskania minimalnej emerytury. W tym wypadku ta kwota emerytury będzie odpowiadać wysokości 1 stawki G brutto rocznie.
Osobie, która ukończyła 16 lat, przysługuje prawo do pomniejszonych świadczeń emerytalnych już po 3 latach pobytu w Norwegii.
Wysokość emerytury minimalnej w Norwegii jest uzależniona m.in. od naszego stanu cywilnego. Jeśli ktoś jest zamężny lub żyje w nieformalnym związku, to wysokość jego emerytury minimalnej uzależniona jest także od wysokości dochodu i emerytury jego partnera.
Komu przysługuje wcześniejsza emerytura?
Możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę w Norwegii przysługuje osobom, które osiągnęły minimalny wiek emerytalny, czyli 62 lata.
Z jakich powodów m. in. warto się starać o wcześniejszą emeryturę z Norwegii?
- Dla obywateli krajów EOG (Europejski Obszar Gospodarczy), do których należy Polska, istnieje możliwość wcześniejszego starania się o norweską emeryturę w oparciu o składki z Norwegii i m.in. Polski
- Wcześniejsze przyznanie norweskiej emerytury i łączenie jej z pracą lub z własną działalnością gospodarczą w Norwegii spowoduje, że będzie przyznana redukcja podatku (ulga podatkowa)
- Pobierając wcześniejszą emeryturę można poznać jej dokładną wysokość (bez złożenia wniosku o emeryturę nie dowiemy się tego nawet za pomocą specjalnych kalkulatorów emerytalnych).
Emerytura w Norwegii po zmarłym mężu
Emerytura po zmarłym mężu, czyli tzw. renta wdowia (gjenlevendepensjon) przysługuje w Norwegii współmałżonkowi zmarłej osoby w momencie, jeżeli ich małżeństwo trwało co najmniej pięć lat lub owocem tego związku były dzieci. Świadczenie przysługuje również w przypadku, jeżeli współmałżonek wychowuje dzieci zmarłej osoby z poprzedniego związku. W takiej sytuacji również musi być zachowany minimum pięcioletni okres opieki. Te same zasady dotyczą również osób, pozostających w konkubinacie.
Jej wysokość zależy od wysokości wypracowanej emerytury przez zmarłego, a oraz od wysokości zarobków żyjącego współmałżonka. Renta wdowia składa się ze świadczenia podstawowego oraz dodatkowego. Pełne świadczenie podstawowe należy się tylko w momencie, jeżeli zmarły przez 40 lat należał do Norweskiego Systemu Ubezpieczeń Społecznych. Zazwyczaj w takim przypadki jego wysokość równa się kwocie bazowej (G).
Aby uzyskać emeryturę po zmarłym mężu, należy złożyć następujące dokumenty:
- Akt zgonu małżonka (w języku norweskim lub angielskim).
- Dokument potwierdzający rejestrację pobytu w Norwegii.
- Odcinki z pensji za rok, w którym ubiegamy się o świadczenie.
- Roczny wykaz dochodów i potrąceń za poprzedni rok (Lønns- og trekkoppgave).
- Dokument potwierdzający zatrudnienie w Norwegii.